"اثر فیبر" و "فیتیک اسید" روی جذب آهن در موشهای آزمایشگاهی سالم (normal rats)

بسیاری از روستانشینان به بیماری کم خونی ناشی از بدی تغذیه دچارند، با اینحال آهن موجود در غذای روزانه آنان که بیشتر از نان تنک تشکیل شده، بیش از مقدار مورد لزوم است . نتیجتا" بنظر میرسد عامل یا عواملی در خوراک آنها وجود دارد که از جذب آهن جلوگیری مینماید. در اکثر دهات ایران نان را از گندم کامل (سبوس دار) و بدون زدن خمیر مایه تهیه میکنند. بنابراین "فیبر" و "فیتیک اسید" که اولی بمقدار زیاد در سبوس وجود دارد و دیگری در اثر افزودن خمیر مایه تجزیه میگردد میتوانند دو عامل مهم کاهش جذب آهن در افراد مزبور باشند. مدتهای مدیدی است که فیتیک اسید را بعنوان یک عامل مانع از جذب (chelating agent) آهن میشناسند و آزمایشات متعددی نیز روی آن انجام داده اند، ولی اثر "فیبر" روی جذب آهن و سایر مواد معدنی به تازگی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است . بعلت وجود عقاید متضاد درباره اثرات این دو ماده بر روی جذب آهن، آزمایش طوری طرح ریزی شد که اولا" اثر هریک بتنهائی و ثانیا" تاثیر مشترک آنها بر روی جذب آهن در موشهای آزمایشگاهی مورد بررسی و مقایسه قرار گیرد. برای جلوگیری از تاثیر اختلافات فردی (individual variations) حیوانات آزمایشگاهی و نیز اشتباهات احتمالی، روش ایزوتوپ دوگانه (double isotope technigue) مورد استفاده قرار گرفت . بدین منظور شب پیش از آغاز هر آزمایش حیوانات گرسنه نگهداری شدند و در دو روز متوالی نمونه های آزمایش (test doses) و شاهد (control dose) به آنها داده شد. روز اول آهن 55 (fe55) بصورت سولفات آهن بهمراه نمونه های آزمایشی که در آنها مقادیر مختلفی از فیبر (0 درصد، 5ˆ2 درصد و 5 درصد) و فیتیک اسید (0 درصد، 1 درصد و 2 درصد) وجود داشت و روز دوم آهن 59 (fe59) بصورت آسکوربات آهن بعنوان نمونه شاهد بوسیله لوله تغذیه (feeding tube) به آنها خورانده شد. پس از دو هفته حیوانات آزمایشگاهی کشته و خون آنها برای آزمایشات بعدی جمع آوری گردید. درصد مطلق و نسبی جذب آهن بوسیله اندازه گیری رادیواکتیویتی در گروه های آزمایشی و شاهد بدست آمد. این آزمایش نشان داد که "فیبر" و "فیتیک اسید" هیچکدام بتنهائی اثر "معنی داری" از نظر آماری روی جذب آهن نداشتند. اما در بعضی موارد، هنگامیکه این دو عامل با هم در نمونه آزمایشی وجود داشتند درصد نسبی جذب آهن بمیزان قابل ملاحظه ای کاهش یافت . بنابراین براساس این آزمایش چنین پیشنهاد میشود که احتمالا" اثر مشترک و متقابل "فیبر" و "فیتیک اسید" در کاهش جذب آهن مهم تر از اثر جداگانه هریک از دو عامل است و اگر چنین باشد واضح است که نتایج متناقضی که در این باره بوسیله محققان گزارش شده بخاطر حضور و یا عدم حضور یکی از دو ماه فوق در نمونه آزمایشی بکار رفته است . بهرحال برای تائید و اثبات نظریه بالا آزمایشات بیشتری لازم بنظر میرسد.